Vale Mirosław Chojecki pożegnanie Przyjaciela
Odszedł od nas Mirosław Chojecki (1949-2025), nie tylko nasz przyjaciel i wieloletni współpracownik, ale także jeden z legendarnych twórców polskiej kultury, zarówno tej niezależnej, wolnej od cenzury, tworzonej w mrocznych latach komunistycznego nadzoru, jak i tej wolnej, budowanej w latach III Rzeczypospolitej. Powinniśmy o nim pamiętać nie tylko jako bohaterze solidarnościowej rewolucji demokratycznej, ale także jako o najstarszym stażem członku Kapituły Fundacji.
Mirek Chojecki nosił działalność opozycyjną w swych genach. Jego matką była „Kama”, legendarna bohaterka wojennego ruchu oporu i uczestniczka zamachu na nazistowskiego zbrodniarza, Franza Kutcherę. Sam Mirek wkroczył na opozycyjną drogę w marcu 1968 roku, kiedy został wyrzucony z Politechniki Warszawskiej za organizacje studenckiego protestu. Studia ukończył – już na Uniwersytecie Warszawskim – dopiero w 1974 roku. Zaraz potem przyłączył się do protestów przeciw prześladowaniom robotników uczestniczących w strajkach w Radomiu i Ursusie. Od października 1976 roku został członkiem Komitetu Obrony Robotników (KOR), znanym jako „szef grupy radomskiej”, wielokrotnie zatrzymywanym, prześladowanym i więzionym przez komunistyczną SB. Nie ominęły go także powszechne wówczas „pobicia przez nieznanych sprawców” oraz karne wyrzucanie z pracy – w jego wypadku, z Instytutu Badań Jądrowych – połączone z przysłowiowym „wilczym biletem”, zakazem zatrudnienia.
W wypadku Chojeckiego, ten „wilczy bilet” otworzył mu drogę do działalności opozycyjnej, głownie w organizowaniu i prowadzeniu podziemnych wydawnictw tzw. „drugiego obiegu”. Był współtwórcą i „głównodowodzącym” podziemnego wydawnictwa NOWA, największej w całej zdominowanej przez ZSSR Europie Wschodniej organizacji publikującej poza komunistyczna cenzurą i przemycającej publikacje do Polski. Pozwoliło mu to nawiązać przyjaźń i współpracę z najwybitniejszymi emigracyjnymi twórcami, m.in. z Jerzym Giedroyciem, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim, Jozefem Czapskim, a także z założycielem Fundacji Polcul, Jerzym Bonieckim. Należy podkreślić, ze kierowana przez Chojeckiego NOWA była jedynym wydawnictwem drukującym książki najważniejszych opozycyjnych twórców „spoza żelaznej kurtyny”, w tym noblistów, takich jak Czesław Miłosz, Aleksander Sołżenicyn, Józef Brodski czy Bohumil Hrabal. Co ważne, Mirek Chojecki nie tylko publikował książki (ponad 500 tytułów), czasopisma (tym „Aneks” i „Kultura”) i ulotki, ale także organizował ich podziemny kolportaż w Polsce, często w specjalnym „lilipucim formacie”, który ułatwiał przemyt. Działania te wspomagała Fundacja Polcul swoimi nagrodami. Dzięki temu sprawnemu kolportażowi, tysiące podziemnych publikacji trafiało regularnie w ręce polskich czytelników.
Solidarnościowa „odwilż” (1980-81) pozwoliła Chojeckiemu wyjechać na Zachód, gdzie regularnie współpracował z polskimi twórcami i wydawcami, a także z zarejestrowaną w 1980 roku Fundacja Polcul (za co został wyróżniony nagrodą Fundacji). Stan wojenny zamknął mu drogę powrotu, ale jednocześnie zmobilizował go do dalszych działań, w tym do nagrania 39 programów na kasetach audio i 21 filmów video.
Po upadku komunizmu Chojecki wrócił do Polski w 1990 roku i kontynuował pracę wydawniczą w tworzonych przez siebie wolnych mediach, takich jak Niezależna Telewizja Warszawa, czy Stowarzyszenie Wolnego Słowa. Brał także czynny udział w pracy Fundacji Polcul jako członek Kapituły, wręczaniu nagród, ale także w uroczystościach rocznicowych Fundacji. Za zasługi w propagowaniu wolnego słowa i demokracji w Polsce doczekał się oficjalnego uznania w postaci wielu państwowych odznaczeń, w tym Orderem Orla Białego za udział w KOR.
Wraz z jego odejściem, tracimy cennego współpracownika Fundacji Polcul, wiernego przyjaciela, a także wzór osobowy i inspirację dla nas wszystkich.
Dyrekcja i Zespół Fundacji Polcul im. Jerzego Bonieckiego.
Wyróżnienia Jesień 2025
W dniu 8 października 2025 r. Dyrekcja Fundacji POLCUL przyznała cztery wyróżnienia osobom zaangażowanym w ruchu kultury i budowy społeczeństwa obywatelskiego w Polsce oraz współpracy z jej sąsiadami. Wyróżnieni zostali:
| Lp. | Imię i Nazwisko | Dokonania |
|---|---|---|
| 1 | Baszuk Radosław | za obronę pro bono osób prześladowanych przez państwo z przyczyn politycznych, w tym osób niosących pomoc humanitarną na granicy polsko-białoruskiej, |
| 2 | Jaroszewski Marian | za wzorotwórcze działania w zakresie pedagogiki specjalnej |
| 3 | Makhmudowa Roza | za działania na rzecz integracji i edukacji międzykulturowej |
| 4 | Skubiszewski Marcin | za działania na rzecz demokratycznych wyborów |
- Baszuk Radosław otrzymują wyróżnienie im. Jerzego i Aleksandry Zubrzyckich.
- Jaroszewski Marian otrzymuje wyróżnienie im. Ireny i Karola Dowoyna-Sylwestrowicz.
- Makhmudowa Roza otrzymuje wyróżnienie im. Staszki Kuratczyk i Zochy Nawojowskiej.
- Skubiszewski Marcin otrzymuje wyróżnienie im. Jerzego Bonieckiego.
Informacje w sprawie kryteriów wyróżnień znaleźć można na stronie www.polcul.pl. Fundacja wyróżnia wyłącznie osoby indywidualne. Wysuwanie własnej kandydatury nie jest możliwe. Z wszystkimi osobami wytypowanymi do wyróżnień kontaktują się reprezentanci Fundacji Polcul, którzy przygotowują wnioski do oceny przez Kapitułę Fundacji.
Anna Zagała
Sekretarz Fundacji Polcul im. Jerzego Bonieckiego